De Oude Molen, Molen van het Centrum, Molen van Terbracht, Scherrewerremolen of Borchmolen is thans een watermolen met metalen bovenslagrad op de Ijse aan het Stationslein (nr. 7), op de hoek met de Molendreef.

Hij werd gebouwd voor 1300 en was de banmolen van de heer van Overijse.

Op 11 mei 1783 werd de akte verleden voor de verhuring van het erf met de watermolen en de molenvijver verhuurd voor 9 jaar door Carolus Josephus Gislenus de Man (heer van beide de Lenniken, Ophem, Walcour, Bisdomme enz.) aan Jan Baptist de Vis, gehuwd met Barbara van Roij, in opvolging van Petrus Coppens (akte notaris Judocus Josephus vande Velde, Overijse)(zie bijlage). De huur was al ingegaan op kerstdag 1782.

Het huidige gebouw dateert van 1904.

In 1834 waren er nog twee houten waterraderen, in 1904 nog één. Dan werd het ontwricht rad vervangen door een  metalen bovenslagrad met 2,90 meter diameter en 1,96 meter breedte De molen betrok het nodige water uit twee afzonderlijke vijvers. Een vijver gelegen achter de molen en een tweede heel wat belangrijker, namelijk de visvijver van Overijse die 's zomers druk wordt bezocht door de vissers.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834? eigenaar: de Man de Lennick Sidonie Marie Ghislaine, te Hévillers (moulin à deux roues)
- 19.05.1837, verkoop: Vandevelde-Kumps Ferdiand Marie, notaris te Overijse (notaris Vandeneynde)
- 22.10.1875, erfenis: de kinderen (overlijden van Ferdinand)
- 31.03.1881, deling: Vandevelde-Dejoncker Josse Joseph, notaris te Overijse (notaris Maroy)
- 19.01.1895, erfenis: de kinderen (overlijden van Josse Joseph Vandevelde)
- 28.10.1896, verkoop: a) Van de Velde Anne Françoise Barbe, eigenares te Overijse, b) Van de Velde Edgard Guillaume, eigenaar te Overijse, c) Van de Velde Marie Charlotte Barbe, eigenares te Overijse en d) Van de Velde Mathilde Gertrude Fernande, eigenares te Overijse (notaris Verhaert)
- 10.01.1907, erfenis: a) Van de Velde Anne Françoise Barbe, eigenares voor 3/8, b) Van de Velde Edgard Guillaume, eigenaar voor 3/8 en c) Van de Velde Mathilde Gertrude Fernande, eigenares voor 2/8 (overlijden van Marie Charlotte Van de Velde)
- 04.12.1910, erfenis: a) Van de Velde Edgard Guillaume (voor 3/4), eigenaar te Overijse en b) Lahaye-Van de Velde Louis (voor 1/4), brouwer te Overijse
- 24.09.1912, erfenis: Lahaye-Van de Velde Louis en Cie, brouwer te Oveijse (overlijden van Edgard Van de Velde)
- 13.05.1914, afstand: Lahaye-Van de Velde Louis, brouwer te Overijse (notaris Clavareau)
- 14.01.1920, erfenis: de weduwe Van de Velde (overlijden van Louis Lahaye)
- 14.01.1920, erfenis: a) Poot Raymondus Henricus Ghislainus Dymphna Barbara, vrederechter te Waterloo en b) Poot Josephus GHislainus Joost, kandidaat-notaris te Arendonk
- 08.06.1922 verkoop: Huyberechts-Paeps Engelbertus Edouardus, molenaar te Heverlee (notaris Debel)
- 10.01.1933, afstand: Huyberechts-Dewit Louis François, molenaar te Overijse (notaris Hollanders)

De Oude Molen van Overijse werd tot in de jaren 1960 als graanmaalderij uitgebaat door molenaar Louis Huyberechts. Later richtte een kleinzoon van hem, Erik Huyberechts, een sportkledijzaak in de maalderij in. Het binnenwerk van de graanmolen werd verwijderd. Het waterwiel verkommerde en lag er verroest en roerloos bij. De maalgoot ontbrak volledig.

Een andere kleinzoon, Willem Brankaer, ingenieur-architect van opleiding, vatte het plan op om daar verandering in te brengen. Samen met een aantal ex-collega's vormde hij begin 2001 het studiebureau 'Werkende Watermolens'. De site werd opgemeten en het plan van de bestaande toestand uitgetekend. Er werden offertes gevraagd in Duitsland bij de firma's Hydrowatt en Bega en er volgde een gesprek met de bevoegde provinciale dienst over de renovatie. Ecopower realiseerde het project en doet de uitbating. In maart 2001 werd een principieel akkoord gesloten om de stuw en het bovenslagrad in erfpacht te geven. Dat rad werd grondig hersteld. Op 28 juni 2003 werd de molen officieel geopend.

Ecopower wil zoveel mogelijk mensen de kans geven om te participeren. Dit is niet alleen een ecologische investering, maar ook een rendabele en toekomstgerichte belegging. De watermolen in Overijse is zeer positief onthaald. De gemeente heeft de omgeving een mooie opknapbeurt gegeven. De productie van het eerste jaar was niet zo goed: 20.000 kWh. Dat kwam door het zeer warme en droge 2003, maar vooral door een aantal technische problemen waardoor de molen stopte als er veel water was. De sturing is ondertussen bijgesteld en de IJse achter de molen is geruimd. Als er nu veel water is, dan is er ook maximale productie.

In 2008 werd een studie uitgevoerd voor de plaatsing van een visheveltrap die werkt tussen 10 en 30 l/s. Het zou de eerste van die soort zijn in het Vlaams Gewest. De plaatsing wordt pas overwogen na evaluatie van het rendement.

Lieven DENEWET, Dirk VANSINTJAN (Ecopower cvba, Berchem) & Herman HOLEMANS

Intekendatum: voorjaar 2001
Molen: Overijse (Vl.-Brab.), Oude Molen, Molen van het Centrum, Watermolen Terbracht, Bovenslagrad IJse - watermolen met metalen bovenslagrad, kleine waterkrachtcentrale
Bouwheer: Ecopower cvba, Berchem (erfpachter
Ontwerper: Ir.-arch. Willem Brankaer, Overijse
Opdracht: Plaatsing nieuw metalen bovenslagrad (ø 2,75 m) en installatie voor de opwekking van elektriciteit
Ontwerp & uitvoering: Werkende Watermolens, Overijse (Willem Brankaer); Ecopower cvba (Dirk  Vansintjan); Hydrowatt GmbH, Karlsruhe (D)

Intekendatum: 09.09.2005, 11 u.
Molen: Huldenberg (Vl.-Brab.), Molenhof, Watermolen van Huldenberg - watermolen met (verwijderd) onderslagrad; Loonbeek (Huldenberg, Vl.-Brab.), Molen van Loonbeek - turbinewatermolen; Overijse (Vl.-Brab.), Oude Molen, Molen van het Centrum, Watermolen Terbracht, Bovenslagrad IJse - watermolen met metalen bovenslagrad, kleine waterkrachtcentrale
Bouwheer & ontwerper: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Aminal, afd. Water, Brussel (Koen Martens)
Opdracht: Herinriching van de IJse. Opmaak van een aanbestedingsdossier voor de realisatie van gecontroleerde overstromingsgebieden, 3 visdoorgangen en beek-herstel op de IJse (grondgebied Huldenberg en Overijse). Hiertoe kan gebruik gemaakt worden van de resultaten van de modelleringsstudie en de ecologische inventarisatie en visie voor de IJse (zie www.waterinfo.be). Deze bevat een vrij gedetailleerde visie over het project. Ook de saneringswijzen van de vismigratieknelpunten werd in deze visie uitgewerkt.
Er zijn 7 deelprojecten: (....)
2. De aanleg van een visdoorgang ter hoogte van de stuw en de watermolen Terbracht  te Overijse. Gezien beperkte ruimte en debiet wordt hier gezocht naar een technische oplossing.
3. Het verhogen van de waterberging en de aanleg van een visdoorgang ter hoogte van Stokkembos. De 2 vismigratieknelpunten aldaar, m.n. het hellend vlak met verval van 2,4 m en de watermolen Molenhof, worden weggewerkt door de aanleg van een vispassage. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een reeds aanwezige afwateringsgracht, die verbonden wordt met de IJse. Het dwarsprofiel wordt vergroot en de bedding verruwd zodat het verval volledig natuurlijk wordt opgevangen. De opvang van bronnen door de geul moet voorkomen worden door de aanleg van een afleidingskanaal (buis of aquaduct). Tijdens afvoerpieken functioneert het systeem IJse-nevengeul-vijver ter hoogte van de splitsing IJse - A-IJse als bufferzone. Om de buffering t.h.v. de vijver te optimaliseren wordt een opstuwingsdijkje voorzien. Een knijpconstructie op de gracht of op de A-IJse net stroomopwaarts de samenvloeiing met de gracht, regelt de bergingscapaciteit. (...)
5. De aanleg van een visdoorgang aan de Watermolen te Loonbeek Deze watermolen creëert een verval van ±1 m. De IJse ligt hier in een rechtgetrokken bedding. Langs de linker- en rechteroever bevinden zich belangrijke randvoorwaarden (fietspad en collector) die een potentiële hermeandering hypothekeren. De aanleg van een meanderende nevengeul lost het vismigratieknelpunt en brengt een extra natuurwaarde met zich mee. De bestaande verbindingsgracht tussen de vijvers en de IJse wordt verbreed en verruwd. Een inlaatconstructie regeltde debietsverdeling.
De bedoeling is deze projecten als één integraal project uit te voeren waarbij waterberging, structuurherstel en vrije vismigratie samen gerealiseerd worden.
Per deelproject (er zijn 7 deelprojecten) bestaat de opdracht uit: opmaak van een voorontwerp, een grondverwervingdossier, een definitief ontwerpdossier en een aanbestedingsdossier
270 kalenderdagen
Plaats aanbesteding: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Aminal, afdeling Water, Koning Albert II-laan 20, bus 8, 1000 Brussel
Offertes: Haskoning Belgium,  Mechelen;  Soresma  nv, Antwerpen; Technum nv, Hasselt; SBE nv, Sint-Niklaas
Toewijzing: Haskoning Belgium, Mechelen

Persbericht. "Studie voor vistrap op de IJse aan de watermolen", in: zonien.be (nieuws uit de Duivenstreek), 02.12.2008.
De provincie Vlaams-Brabant en de Vlaamse Milieumaatschappij willen een vistrap bouwen op de IJse ter hoogte van de watermolen in Overijse. Momenteel voeren zij hiervoor een studie uit.
Het grote hoogteverschil tussen weerszijden van de watermolen vormt een knelpunt voor vismigratie. Stroomopwaartse passage voor vissen is in de bestaande situatie fysiek onmogelijk. In theorie is een stroomafwaartse doortocht wel mogelijk via het rad, maar verwacht wordt dat vissen in de praktijk nauwelijks gebruik maken van deze route.
Het voorstel dat momenteel ter studie ligt is een hevelvistrap. Die bestaat uit een inzwembak en een uitzwembak die in de IJse geplaatst worden. Beide worden verbonden door een 24-meter lange buis van 80cm diameter. In de buis worden dan schotten geplaatst waar de vissen telkens een hoogteverschil van 10cm moeten overbruggen.

----------------

Verhuring van de Scherrewerremolen van Overijse
Rijksarchief Leuven,  Notarisakten, 882/616 - register 7 / 20, Notaris Judocus Josephus vande Velde, Overijse,  "Acte Notariael", 11.05.1783 (transcriptie Herman Swinnen).

Op heden desen 11 maij 1783 compareerde voor mij Judocus Josephus vande Velde als openbaer notaris bij sijne majestijts souvereijnen raede geordonneert in Brabant geadmitteert binnen de vrijheijdt ende prinsdomme van overijssche residerende ende inde presentie van de getuijgen naergenoemt in propre persoonen Petrus Pans als ten eijnde ende ten effecte naerbes(chreve) onwederoepeljck geconstitueert van weghens m’her Carolus Josephus Gislenus de Man heere van beijde de Lennicken Ophem Walcour Bisdomme && bij manuale procuratie van der dathe tweeden maij 1783 alhier originelijck geblecken ende aende minuet deser gevoeght welcken comparant met crachten als boven verclaert soo hij doet bij desen in hueringhe gegeven te hebben aen Joannes Baptista de Vis in houwelijck met Barbara van Roij vermits den schriftelijcken afstandt vande huere aen de naerbes(chreve)goederen gedaen door Petrus Coppens in dathe derden maij 1782 ende innegesene van overijssche, welcken Joannes Baptista de Vis alhier present mede comparerende ende het naervolghende in huer is accepterende dats te weten sekeren water molen genoemt den Scherrewerremolen gestaen ende gelegen binnen de voors(chreve) vrijheijdt van Overijssche met de huijsingen schuere stallinghen coolhoff weijde boomgaert cleijn vijverken savoor & aen malckanderen gelegen regenoten de straete leijdende van Overijssche naer Hoolaert ter eendere, Nicolaes Min ter tweedere de gemeijnte van Overijssche ter derderede riviere d’Issche ter vierdere ende de cleijne straete comende uijt de bovengenoemde straete naer den molen ter vijffdere seijden, sijnde den voors(chreve) coolhoff groot bevonden 127 roeden inngevolghe de metinge daer van gedaen door den gesworen landt meter Dominicus Mussche op den 9 november 1776 item het clijn vijverken groot bevonden 33 roeden ende den boomgaert 119 roeden

Item alnoch sekeren grooten vijver genoempt den molenvijver groot ingevolghe de voors(chreve) metinghe een bunder een daghwant ende 95 roeden ende de vijver dammen daer aen gelegen groot 155 roeden regenoten de riviere d’Issche van boven aen de arcke tot benede aen de brugge ter andere de gemeijnte van Overijssche van beneden ter tweedere de wed(uw)e van Jan vanden Waijenberghe, d’heer Crabeel, francis Adriaens over Michiel de Pre, de wed(uw)e Jan Bauwens, ende Martinus Adriaens over Sieur vanden Steen ter derdere seijden, wordende niet mede verhuert de linterije van jonge boomen staende van boven teghens de arcke de welcke den heere verhuerder aen hem is reserverende

Item alnoch seker block landts ende weijde daer den procesen wegh door loopt gelegen beneden den molen naest Overijssche regenoten ../...

Item een half bunder landts gelegen onder Overijssche boven de Scheijt haege regenoten Jan Baptist../..

Item ../..

Item sekeren bempt groot 67 roeden gelegen onder Overijssche recht over den Molenvijver regenoten ../..

Item alnoch seker stuck landts groot een half bunder ende 20 roeden gelegen onder Overijssche op het kerselaeren velt regenoten ../..

Item en finalijkc alnoch seker vijverken onbegrepen der juste maete gelegen onder Overijssche ontrent den molen vijver ../..

Alle .. hem huerlinck genoeghsaem bewesen ende bekent soo hij verclaert bij desen ende dat voor een termijn van negen achter een volgende jaeren d’eerste jaer huer daer van in vuge gaen te kersmisse lest leden 1782 om voor d’eerste .. huere daer van te vallen ende verscheijnen te kersmisse van desen jaere 1783 ende soo voorts te continueren van jaere te jaere tot de volle expirentie van den voors(chreve) neghen jaerigen termijn waer voor den huerilinck jaerlijckx aen den heere verhuerder binnen de stadt brussel sal moeten geven ende betaelen eene somme van vijf hondert negen envijfftigh guldens te betaelen van halven tot halven jaere op pene dat het aenden heere verhuerder sal vrij staen den voors(chreve) molen ende annexe goederen te mogen verhueren aen jemandt anders sonder gehouden te sijn daer toe te doen eenighe rechtspleginge waer inne den huerlinck ../..

1 Item dat den huerlinck alle de voors(chreve) gehuerde goederen niet en sal vermoghen voorts te verhueren t’sij in het geheel ofte ten deele sonder schriftelijck consent van den heere verhuerder op pene van huerbraecke indien het den heer verhuerder gelieft.

2 Item is conditie dat aengesien het taxaet van den voors(chreve) molen gedaen door experten in het aencomen van den huerlinck is
.../...
Aldus  gedaen ende gepasseert binnen Overijssche dato et anno ut supra ter presentie van Andries Gouffart ende Joannes vanden Schrick als getuijgen hier toe aensocht.

[get]

P: Paul
J baptist de vis
Andsi gossaert
Jan van den Schriek
Quod attestor
J:J: vandevelde Nots 1783

Literatuur

Archieven
Rijksarchief Leuven, Notarisakten, 882/616 - register 7 / 20, Notaris Judocus Josephus vande Velde, Overijse, "Acte Notariael", 11.05.1783 (transcriptie Herman Swinnen)(zie bijlage)

Werken
L. Denewet, "Tien Vlaamse molens ingehuldigd in 2003", Molenecho's, XXXI, 2003, 4, p. 281-296.
H. Philips, "De Watermolens van Overijse" (deel 1), in: Brabant, XIII, 1961, nr. 2, p. 32-33
H. Philips, "De Druivenroute", Brussel, Toeristische Federatie van Brabant, 1972;
F. Stroobants, "Overijse in oude prentkaarten", Zaltbommel, 1972;
G. Vande Putte, "Ken je Overijse? Overijse, 1974;
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 3: arrondissement Halle-Vilvoorde (M-Z)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1992;
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961;
A. Clabots, "De eerste (?) huurder van de Scherrewerremolen te Overijse", in: Zoniën (Hoeilaart, Heemkundige Kring "De Beierij van IJse"), XXI, 1997, nr. 3, p. 97-101;
A. Clabots, "Beslommeringen van een moleneigenares te Overijse [Beslommeringen van mevrouw De Man, douairière van Cupis de Camargo voor de molen van Hoeilaart en Overijse]", in: Zoniën (Hoeilaart, Heemkundige Kring "De Beierij van IJse"), X, 1986, p. 45-48;
Guy Vande Putte, "De Scherrewerremolen of de molen van Terborght te Overijse", in: De Serrist, jg. 30, 1974, nr. 15, 12 april, p. 10;
Guy Vande Putte, "De Scherrewerremolen of de molen van Terborcht te Overijse", in: Heemkundig Jaarboek van de Overijsese Heemkundige Kring 'De Beierij van IJse', Overijse, jg. 1, 1974, p. 168-170

Persberichten
Willy Fluyt, "Watermolen levert stroom. Facelift voor historisch gebouw in Overijse helpt acht gezinnen", in: Het Nieuwsblad, 31.10.2002. 
http://www.ecopower.be/overijse.htm; 
"Studie voor vistrap op de IJse aan de watermolen", in: zonien.be (nieuws uit de Duivenstreek), 02.12.2008.
GGH, "Een lift voor de vissen", in: Het Nieuwsblad, 09.01.2009.
KMS, "Vissen zwemmen IJse stroomopwaarts", Het Nieuwsblad, 19.07.2012.

Mailberichten
Herman Swinnen,  11.12.2016.