|
Deze watermolen te Geenrode op de Zwartebeek werd voor het eerst vermeld in 1365 en was de banmolen van de heerlijkheid Meldert. De dorpsbewoners waren verplicht er hun graan te laten malen. Jonkheer van Lier, heer van Meldert, bracht in 1365 enkele verbeteringen aan.
In 1595 bracht de molen voor eigenaar Jan Reynders 12 mudde rogge en 4 mudde boekweit op.
Op 17 maart 1785 was er een huurderswissel. Pierre Luts was molenaar af en Willem Degeling werd de nieuwe uitbater. Bij die gelegenheid liet de heer van Meldert (Arazola-de-Onate)als eigenaar de molen schatten en keuren door beëdigd molenmaker Thomas Wilhems. De molen werd geschat op 144-15-0 (Luikse) gulden.
In 1816 hoorde de molen toe aan Martin Joseph Arazola-de-Onate: het heerlijk systeem mocht dan wel al afgeschaft zijn, de molen bleef in handen van dezelfde adellijke familie van voor de Franse revolutie.
De Bestendige Deputatie van de provincie Limburg keurde op 13 december 1848 de vastgestelde pegelhoogte van 1,400 meter goed. De toenmalige eigenaar was Charles Louis Mullens.
Eigenaars na 1840:
- voor 1844, eigenaar: Goetgebuer Karel, de weduwe, rentenierster te Meldert
- 1846, verkoop: Mullens Karel, molenaar te Meldert
- 1852, regularisatie: Goetgebuer Johanna, echtgenote Mullens Carolus, maalder te Meldert (later landbouwer te Charleroi)
- 1859, verkoop: Vreven-Loosen Pierre Jean, landbouwer te Linkhout
- 1870, verkoop: Vreven Norbertus (en compagnie), landbouwer te Linkhout
- 1873, deling: Vreven-Bervoets Henricus, molenaar te Meldert
- 1911: en compagnie
- 1912, verkoop: Porters-Verboven Victor, koopman te Meldert
- 2011, verkoop: Hermans Gert
Op 28 november 1850 kwam Henri Sallaerts van Scherpenheuvel als molenaar (of molenaarsgast) op de watermolen van Meldert-Geenrode. Hij vertrok naar Zelem op 10 januari 1856. In 1861 liet hij de windmolen in Meldert-dorp bouwen (zie aldar).
Molenaar Jean Louis Deceuster (°Houthulst 25.08.1823) en zijn echtgenote Therese Vandebroeck (°Houtvenne 02.02.1826) kwamen op 28 januari 1853 met twee kinderen Henri (°1849) en Jean (°1852). Ze bleven er malen tot ze op 01.01.1867 naar Lummen vertrokken. Op donderdag 11 augustus 1859 werd in herberg "De Pelikaan" in Herk-de-Stad de molen openbaar verkocht door notaris Lambrechts aan Pierre Jean Vreven.
Op 15 maart 1867 kwamen Adrien Van Elsen (°Westerlo 30.09.1826) en zijn echtgenote Alexandra Laveren (°Testelt 10.06.1830) uit Zelem om de molen uit te baten. Ze moesten 600 frank huur per jaar betalen. Ze vertrokken reeds op 5 maart 1868 naar Antwerpen.
Om onenigheid te vermijden (8 erfgenamen) werd de molen samen met andere goederen op 25 oktober 1870 verkocht. Henri Vreven (°Linkhout 26 november 1820) kocht de watermolen voor 7830 frank. Hij huwde Blondine Bervoets (°Lummen 31.10.1827), die de weduwe was van rentenier Andre Smets (+ 01.01.1871).
Om beter te kunnen malen vroeg Henri Vreven op 10 mei 1875 toelating om het water in de beek 10 cm te laten stijgen. Na een commodo- en incommodo-onderzoek waren er drie personen die zich hiertegen verzetten: senator Eugéne Van Willigen, gemeenteontvanger Clement Fredrix en August Wellens, eigenaar en huidevetter.
Op 8 juli 1884 kwamen Jean Luyten (°Langdorp 30.12.1841) en zijn echtgenote Anna Schellens (°Langdorp) uit Langdorp aan. Ze bleven de molen uitbaten tot 15 maart 1889. Op die dag kwam Louis Mullens (°Lummen 25.01.1812) met zijn echtgenote Leila Goetgebuer (°Brussel 03.02.1807) er wonen om de zaak verder uit te baten.
Op 2 augustus 1897 maakte Charles Porters, uitbater van de molen, zijn testament. Hij liet al zijn bezittingen na aan zijn zuster Therese en zijn broer Victor. In de zomer van 1897 trachtte Henri Vreven de molen te verkopen of te verhuren.
In 1906 moesten de sluizen hersteld worden. Henri Vreven, die in Linkhout woonde, vroeg op 9 juli 1906 aan het gemeentebestuur van Meldert deze werken te mogen uitvoeren. Na een commodo- en incommodo-onderzoek werd hem deze toelating gegeven.
In 1912 werd de molen verkocht aan Victor Porters. Hij zou de laatste molenaar worden. Zoals in bijna alle molens werd er een met stoom aangedreven motor bijgevoegd, die later door een mazoutmotor werd vervangen. Wegens gebrek aan brandstof gedurende de tweede wereldoorlog werd alles elektrisch aangedreven. In 1964 werd de maalderij opgeheven; het gebouw werd een woonhuis.
Het gebouw en het binnenwerk (twee steenkoppels, haverpletter) zijn nog goed bewaard gebleven. Ook omwille van zijn middeleeuwse geschiedenis als de banmolen van het dorp, vinden we een bescherming als monument zeker verantwoord.
De huidige eigenaar is Gert Hermans, achterkleinzoon van de laatste molenaar Victor Porters die de molen in 1912 had gekocht. Gert Hermans heeft de buitenkant al grondig gerennoveerd in eigen beheer. In 2011 liet hij het woonhuis, dat voor het molengebouw staat, herbouwen. Van de watermolen zelf zou hij o.m. graag het verwijderde houten onderslagrad terugplaatsen.
Lieven DENWET, Albert VANDERAERDEN, Eugène WILLEMS
De watermolen van Geenrode is gelegen te Meldert (Lummen) Grote Baan 4 en was de banmolen van de heerlijkheid Meldert. Ze werd voor de eerste maal vermeld in 1365 en lag aan de zwarte beek. In 1565 liet de beruchte Jan van Lier, heer van Meldert, er enkele verbeteringen aan brengen. Het was trouwens zijn banmolen wat eigenlijk wilde zeggen dat de boeren verplicht waren om hun graan te laten vermalen in de watermolen.
In 1595, onder molenaar Jan Reynders, bracht de molen nog 4 mudde boekweit op en 12 mudde rogge. In 1785 was er een huurderswissel. De nieuwe molenaar Willem DEGELING verving de heer Pierre Luts. Eigenaar was nog steeds de heer van Meldert, toen de heer Maarten Jozef Arazola-de-Onate.
In 1816 behoorde de molen nog steeds toe aan de adellijke familie Arrazole d''Onate. Het heerlijk systeem van de banmolen was ondertussen wel afgeschaft.
Op 28 november 1850 werd Henry Sallaert uit Scherpenheuvel molenaar van de watermolen van Geenrode. Later zou hij in Meldert dorp nog de windmolen laten bouwen op de Molenberg.
Op 28 januari 1853 werd Jean Louis Deceuster molenaar. Hij bleef dit tot 01 januari 1867 waarnaar hij naar Lummen verhuisde met zijn familie. Eigenaar was ondertussen de heer Mullens.
De watermolen werd op donderdag 11 augustus 1859 openbaar verkocht in de herberg “de Pelikaan” in Herk-de-Stad. Pierre Jean Vreven werd de nieuwe eigenaar. De nieuwe molenaar werd Adrien VAN ELSEN (15 maart 1867) uit Zelem. Hij moest 600 frank huur per jaar betalen. Hij hield het voor bekeken in 1868 en trok op 05 maart met familie naar Antwerpen.
Op 25 oktober 1870 werd de molen opnieuw verkocht voor 7830 frank aan de heer Vreven uit Linkhout.
De laatste molenaar was Victor Porters die de molen in 1912 kocht. Eerder was zijn broer Charles nog uitbater geweest onder de heer Vreven.
Zoals in de meeste molens werd een op stoom aangedreven motor toegevoegd, die later door mazout werd vervangen. Gedurende de tweede wereldoorlog werd alles elektrisch aangedreven.
De buitenkant werd in 2011 grondig gerenoveerd door de huidige eigenaar, de heer Hermans (achterkleinzoon van Victor Porters).
|
Meldert (Lummen), Limburg
