De "IJzenbeekmolen", "Molen bij de Prinskensvijver" of Watermolen Terlinden is een graanwatermolen met verdwenen bovenslagrad op de IJs- of IJzenbeek, in de Terlindenweg nr. 130, nabij de hoek met de Terlindenvijverstraat, op 1,9 kilometer ten zuiden van de kerk van Asse.

Hij werd voor 1250 gebouwd. Een akte van 1321 maakt melding van  de "molendinum de ijsenbeke".
In 1527 werd hij omschreven als "eenen moelen geheten den molen 't ijsebeke, metten huysingen, schueren, stallen daer op staende, metten blockxen, vijveren, weiden ende bemden daer aen gelegen... inhoudende in een stucke tsamen 19,5 dachwant luttel min ofte meer".

De molen werd voor 1641 herbouwd, omdat er op dat ogenblik sprake is van "de nijeuwen molen van Essenbeke".
In de loop van de 18de eeuw waren de molen en bijhorende vijver eigendom van de kloosterorde Rijke Klaren van Brussel. Naderhand kwam de molen in het bezit van de familie Leyniers die hem toevoegde aan het reeds uitgebreide Hoogpoortdomein, Hoogpoort.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Mouthouille Eugenia Livine, geboren Lefevre
- 28.07.1870, verkoop: Crick-Leyniers Joannes Ange August, notaris te Asse (notaris Martha)
- 12.09.1876, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Leynies)
- 28.07.1883, deling: Crick Prosper Maria, eigenaar te Asse (notaris Delwart)
- 18.06.1907, verkoop: Florin-Schmier, eigenaar te Elsene (notaris Delwart)
- 30.12.1909, erfenis: Schmier Elisabeth Maria Joanna, eigenares te Schaarbeek (overlijden van Florin)
- 22.05.1911, verkoop: Delantsheere-Schellekens Jean Gustaaf Charles, wisselaar te Brussel (notaris Ampe)
- 26.06.1917, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Jean Delantsheere)
- 05.08.1920, verkoop: Vandeputte-Timmermans Jean Charles en kind, consul van Guatemala en eigenaar te Asse (notaris Scheyven)
- 17.02.1932, verkoop: Van den Berge-Bekaert Joseph Philip Valère Marie, rechter te Elsene (notaris Dedoncker)

In 1931 werd het houten bovenslagrad overgebracht van de naburige Waerborremolen, die dan ontmanteld werd.

De watermolen bleef in gebruik tot de jaren 1970. Thans ontbreekt het waterrad evenals de waterafleiding die het water van de vijver aan de overzijde van de weg, via een overbrugging naar het rad bracht. De grote molenvijver of spaarvijver, de zogenaamde Prinskens- of Hoogpoortvijver, gelegen ten noordoosten aan de overzijde van de weg, bleef  bewaard. Voorts resten nog het vroegere molenhuis en de aansluitende molenaarswoning, beide met traditionele, kern, respectievelijk vier en drie traveeën en één à twee bouwlagen onder vernieuwde, pannen zadeldaken met de nok parallel aan de straat. Baksteenbouw gedeeltelijk aangepast en ingebouwd door diverse latere aanbouwsels en gelegen beneden het straatniveau. In 2010 onderging het gebouw een renovatie. De site behoort thans tot het "Domaine Holvast" waar wijnbouw wordt geteeld.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bouwkundige beschrijving (Agentschap Onroerend Erfgoed, Hilde Kennes, 2005)

Verankerde en gewitte gevels op gepikte plint. De woning behield haar traditionele aandaken en vlechtingen en vertoont in de zuidelijke gevel hoge, ten dele getraliede, rechthoekige vensters met zandstenen, kwarthol geprofileerde rechtstanden, verwijzend naar vroegere kruiskozijnen; rechts tot venstertje aangepaste deur. De oostelijke zijgevel wordt thans gestut, deels door recente bakstenen steunberen en deels door een metalen stelling. Het links aansluitende molenhuis bevat een rechthoekig deurtje in een fraaie, arduinen schouderboogomlijsting met sluitsteen en schelpmotieven in de zwikken; erboven gevelsteentje met vermelding "A:M: / 1809"; bewaarde paardenring rechts. Een molensteen bleef bewaard op het erf. Het binnenwerk is nog gedeeltelijk aanwezig.

Literatuur

Archieven
Kadaster Vlaams-Brabant, mutatieschetsen Asse, afdeling I, 1868/18, 1871/33, 1906/36.

Werken
D. De Grave, "Geschiedenis der gemeente Assche", Gent 1900, p. 330.
Jaak Ockeley, "Historiek der straten van Asse", Asse, 1967.
Jaak Ockeley, "Leven aan de bron. Een inleiding tot de geschiedenis van Asse", Asse, 1965.
"De watermolens van Asse", in Ons Molenheem, 1997, nr. 4, p. 109-115.
Jan Lindemans, "Toponymie van Asse", Brussel, 1952.
J. Van der Hameyde, "Het Landschap onder Asse", in: Eigen Schoon en de Brabander, XI, 1928, p. 88-96;
J. Van Overstraeten, "De watermolens van Asse", in: De Galm, 1 en 8 februari 1947.
J. Verbesselt, "Het ontstaan en de ontwikkeling van Asse", Pittem, 1966;
"Asse in oude prentkaarten waarin tevens afbeeldingen uit Asbeek, Asse-Terheiden, Terlinden, Waarbeek en Walfergem", samengesteld door Heemkring "Ascania", Zaltbommel, 1973, nr. 53.
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 2: arrondissement Halle-Vilvoorde (A-L)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1991;
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961.
F. Ringoot, "Wind- en Watermolens te Asse (Brabant)", in: Ons Molenheem, jg. 6 (1986), nr. 1 (maart), p. 17-18.
[Jozef van Overstraeten], "De molens uit onze streek; de molens van Assche [door] Jozef van der Meulen", in: De Galm, weekblad voor West-Brabant, Asse, II, 5, 1.2.1947; II, 6, 8.2.1947; II, 7, 15.2.1947 en II, 8, 22.2.1947. [Geschiedenis, beschrijving en iconografie van alle molens die in Asse staan of stonden].
P. Sablon, "Over hoeven en molens", in: Ascania, XXIII, 1980, 3, p. 75-79.
C. De Maegd & S. Van Aerschot, "Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Vlaams-Brabant, Halle-Vilvoorde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 2N", Gent, 1975.
Hilde Kennes, "Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Gemeente Asse, Deelgemeenten Asse, Bekkerzeel, Kobbegem, Mollem, Relegem en Zellik. Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB6", 2005.
"Asse: verleden in woord, heden in beeld", Asse, 1978, p. 144-145.
"De watermolens van Asse", in Ons Molenheem, 1997, nr. 4, p. 109-112.