De eerste watermolen van Harzé werd vermeld in 1131. In 1631 bevond de banmolen van Harzé zich reeds op zijn huidige standplaats, aan de voet van het heerlijk bos van Robertheid (dat nog steeds het "molenbos" wordt genoemd). In 1704 werd de molen herbouwd. In 1817 verkochten de graven van Berlaymont de molen aan de familie Gabriël d'Awan.

Volgens een proces-verbaal van 25 oktober 1848 door de dienst van Bruggen en Wegen, bezat de molen toen vier bovenslagraderen. Ze hadden een diameter van 3,97 m, 3,78 m en 4,14 meter (graanmolen) en van 3,11 meter (oliemolen).
Op de Kadastrale atlas van P.-C. Popp (ca. 1860) vinden we de "Moulin" op sectie A 437bis in het bezit van Gabriel, Jean-François, meunier, Harzé.
Rond 1896 werd een nieuw gebouw opgetrokken en werden de vier raderen vervangen door één groot inwendig rad. Dat rad werd in 1910 vervangen door een ander exemplaar, geconstrueerd door Emile Calay van Hotton, met een diamter van 11,70 meter en een breedte van 1,50 meter. Tot aan de eerste wereldoorlog werkte de molen met twee steenkoppels. Op het einde van die oorlog en tot in 1920 wekte de molen ook elektriciteit op voor de verlichting van het dorp. In 1937 stopte de molen met werken door een breuk aan het waterrad. In 1957 bezat de molen nog vier steenkoppels met een diameter van 1,45 meter, waarvan er twee nog regelmatig in werking waren.

In 1966 plaatste de nieuwe eigenaar André Belpaire een nieuw houten bovenslagrad aan de buitenzijde van het gebouw. De aandrijving gebeurt via een door de muur komende goot. Met een diameter van 4,5 meter is het huidige rad echter veel groter dan het vroeger inwendig rad. Het is draaivaardig. Links van de foto onderaan bemerkt men de ingang waar het vroegere ingebouwde metalen rad zich bevond. Het binnenwerk is echter verwijderd.

Begin 2008 onderging de molen een binnenbrand. In 2008 werd het erf met de molen te koop aangeboden (vraagprijs: 800.000 euro). De familie Belpaire verkocht de molen op 1 december 2012 aan de familie Büchold.

Lieven DENEWET

Literatuur

Philippe Vander Maelen, "Dictionnaire géographique de la province de Liège", Bruxelles, 1831.
Henri Del Vaux de Fouron, "Dictionnaire géographique de la Province de Liège", Liège, Jeunehomme, 1841.
Charles Meerts, "Dictionnaire géographique et statistique du royaume de Belgique", Bruxelles, Vanderborght, 1845.
Hervé Hasquin e.a., "Commnunes de Belgique: dictionnaire d'histoire et de géographie administrative. Wallonie", 2 vol., Bruxelles, La Renaissance du livre, 1980-1983.
Herman Holemans, "Enquète auprès des communes de la Province de Liège", 1984.
Lucien Simon, "Moulins de chez nous", Dison, Fondation Adolphe Hardy, 1992.
"Le Jour" 25.01.2008 (mededeling A. Smeyers, Alsemberg)
Mailbericht Maureen de Pina, 23.01.2014
Mailbericht familie Büchold, de huidige eigenaar, 23.07.2014.